Pętla

Jedność świata zewnętrznego i przeżyć bohatera

Kuba, bohater filmu Pętla w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa jest alkoholikiem. Reżyser opowiada o przeżyciach postaci w szczególny sposób. W filmie pojawiają się zdarzenia i sytuacje, które widz może uznać za wyraz stanów świadomości bohatera. Świat psychiczny Kuby znajduje odbicie w otaczającej go przestrzeni i sytuacjach, w których bohater uczestniczy. Przypatrzmy się uważnie inscenizacji zdarzeń w scenie w kawiarni.

Po wejściu do kawiarni Kuba słyszy słowa piosenki, które mogą wiązać się z jego myślami samobójczymi. Akompaniator gra źle, ponieważ, podobnie jak Kuba, wypił w przeddzień zbyt wiele alkoholu. Kuba siada tyłem do drzwi wejściowych, oszklone drzwi do sali obok zostają rozsunięte i rozpoczyna się próba innej piosenki, opowiadającej o miłości. W tym samym momencie za  plecami Kuby wchodzi do kawiarni kobieta będąca jego dawną ukochaną. A może to słowa piosenki wywołały wspomnienia bohatera filmu? A obecna w nich kobieta równocześnie pojawiła się w kawiarni i podeszła do Kuby, aby z nim porozmawiać?

Przestrzennym wyobrażeniem sytuacji, w której sfera fizyczna i psychiczna są przenikającymi się aspektami tej samej rzeczywistości, jest model geometryczny nazywany wstęgą Möbiusa. Jest to powierzchnia, która ma tylko jedną stronę. Poruszając się po niej zawsze dochodzi się z przeciwnej strony do miejsca, z którego rozpoczął się ruch. Wstęga Möbiusa jest wyobrażeniem sensownego, jednoczesnego pojawiania się subiektywnych przeżyć i obiektywnych wydarzeń fizycznych. Takie właśnie sytuacje pojawiają się w wielu scenach w Pętli Hasa.

W podobny sposób inscenizuje Has zdarzenie w komisariacie, do którego bohater filmu trafia z powodu wywołania bójki. Za Kubą, podobnie jak miało to miejsce w kawiarni,  otwierają się drzwi. Pojawia się w nich niski mężczyzna w zabłoconym, zniszczonym płaszczu, przyprowadzony przez milicjanta. Mężczyzna zajmuje miejsce Kuby przy barierce. To pijak, jego los może stać się także udziałem Kuby. Regularne „odwiedziny” w komisariacie, ataki delirium… Po raz kolejny rzeczywistość otaczająca bohatera filmu wykazuje niezwykłą zgodność z jego stanem psychicznym i przepływającymi przez głowę myślami.

Przenikanie się sfery psychicznej i fizycznej, jako aspektów tej samej rzeczywistości, można także dostrzec w scenie spotkania Kuby z Władkiem. Bohater filmu siedzi w knajpie przy barze i zamawia kolejne kieliszki wódki. Zdaje sobie sprawę, że złamał postanowienie i daną Krystynie obietnicę. Nie zdołał uciec przed nałogiem na czas choćby kilku godzin. Kamera śledzi każdy jego ruch i wyraz twarzy.

Zamyśla się i po dłuższej chwili odwraca się, jakby poczuł na sobie czyjś wzrok. Pojawia się Władek, który opowiada Kubie historię swojego życia, która wydaje się opowieścią o losie czekającym bohatera filmu. Jest to rozmowa, która może być rozmową Kuby z samym sobą. Bohater filmu zaczyna postrzegać swoje życie jak koszmarny sen, z którego nie ma wyjścia, jak labirynt, w którym został bezpowrotnie zamknięty.

W Pętli, fabularnym debiucie Hasa, pojawia się charakterystyczna dla całej późniejszej twórczości reżysera poetyka zsubiektywizowanej przestrzeni labiryntowej, będącej odbiciem świata wewnętrznego bohatera i odzwierciedleniem złożoności życia człowieka.